Terra Sigillata

Terra Sigillata, Vince Pitelka vpitelka@DeKalb.net

Vince Pitelka geeft in zijn uiteenzetting aan dat zijn benadering om Terra Sigillata veel zal overeenkomen met die van anderen. Vele recepten echter scheiden de grotere kleideeltjes niet adequaat waardoor het eindproduct niet voldoet. Zijn eerste niet bevredigende experimenten, waren gebaseerd op standaard receptuur uit boeken. Hij wilde hetzelfde resultaat realiseren zoals hij die had gezien op oude Griekse en Romeinse potten. Uiteindelijk kwam hij in aanraking met het werk van een Duitse keramische chemicus, genaamd Schumann, die de mogelijkheden van Terra S. onderzocht als mogelijke coating op rioleringsbuizen. Deze Duitse chemicus ontdekte, weliswaar niet via de meest romantische weg, de geheimen van Terra S., die zo’n 1600 jaren in de vergetelheid waren geraakt. Schumann’s kennis bracht Vince Pitelka tot het proces wat hij hierna beschrijft. Om te beginnen heb je een glazuur hydrometer nodig. Een alcohol-hydrometer is niet bruikbaar omdat het vloeistoffen meet die lichter zijn dan water. Een goede glazuur hydrometer heeft een schaal van 1.00 tot (soortelijk gewicht van water) tot 2.00 met tussenstappen van 0,01. Er wordt meestal donker roodbakkende, ballclay of licht roodbakkende klei gebruikt. Start met een kleine hoeveelheid heet water waarin 0,25% (1/4 tot 1% soda ash en 0,25% sodium silicate wordt opgelost (zie noot). Deze twee grondstoffen samen schijnen beter te werken dan wanneer een van beide apart toegepast worden. Beide grondstoffen worden afgewogen op basis van de hoeveelheid droge klei waarvan men Terra Sig. wil maken. Zijn de grondstoffen eenmaal opgelost, vermeng deze oplossing dan met koud water om hierin vervolgens de droge kleipoeder te mengen. Met behulp van een mengspatel en boormachine en door toevoeging van nog meer koudwater een zodanig mengsel creëren dat het soortelijk gewicht ervan 1,2 is, voor de roodbakkende kleisoorten en 1,15 voor de Ballclay. Voor een mengsel ongeveer 18,925 ltr. (5 gallon = 5x 3,785 ltr) heeft men 7,26 Kg (= 16 lbs x 0,4536Kg) roodbakkende kleipoeder of 5,44 Kg Ballclay nodig. Zet de emmer met het mengsel weg op een tafel of andersoortige verhoging en laat het zo'n 20 uren ongemoeid!. Dit lijkt lang, maar deze tijd is nodig om de werking van soda ash en sodium silicate tot zijn recht te laten komen. Hevel daarna de bovenste dunste vloeistof in een andere emmer. Een wijnmakershevel is daar uitermate geschikt voor. Deze hevel maakt het gemakkelijker om te zien wanneer het dikkere mengsel wordt bereikt. Dit is uitermate kritiek. Het soda ash en sodium silicate mengsel zorgt ervoor dat de kleideeltjes dezelfde elektrische lading krijgen waardoor ze elkaar afstoten en daarom langer in de het vloeistofmengsel blijven zweven. Daarnaast zorgt de aanwezige atomische trillingen dat de kleimoleculen op natuurlijke wijze zich in de vloeistof verspreiden. De zwaartekracht zorgt ervoor dat de zwaardere kleideeltjes na 20 uren zijn bezonken. De fijnere kleideeltjes, minder dan 1 micron ( 1/1000 mm) zweven nog steeds in de bovenste vloeistoflaag dankzij de soda ash en sodium silicate en de eerder genoemde atomische trillingen. Deze bovenste laag is dus de TERRA SIGILLATA. Gooi dus deze vloeistoflaag niet weg! Ook al lijkt de vloeistof tamelijk helder. Deze substantie bevat namelijk de fijnste kleideeltjes. Plaats het mondstuk van de hevel vlak onder de vloeistofspiegel en begin te hevelen. Zorg ervoor dat je de emmer waarin het mengsel zit beslist niet aanstoot. Vandaar dat het handig is, zoals al eerder werd aangegeven , dat je bij aanvang de emmer op een tafel of zo zet. Verplaats na het mengen, dus tijdens de 20-urige rustperiode, de emmer niet! Dient men de emmer met inhoud, om wat voor reden dan ook, te verplaatsen dan is men genoodzaakt het gehele mengsel nogmaals goed te mixen. Hierna gaat de rustperiode van 20 uren opnieuw in.

Eenmaal met hevelen begonnen volg dan met de hevelmondstuk de dalende vloeistofspiegel. Houdt het mondstuk op een zodanige manier dicht onder de oppervlakte dat er af en toe wat lucht meegezogen wordt. Als er teveel lucht meegezogen wordt stopt het hevelen. Het licht aanzuigen van lucht is een goede indicator. Op het moment dat het mengsel dikker wordt, zal er mer lucht aangezogen worden. Zodra dit plaats vindt dient men te stoppen met hevelen. Weersta de verleiding om nog langer door te hevelen, omdat hiermee de kwaliteit van de Terra Sig. Inferieur wordt. Vince Pitelka geeft aan dat hij het restantmengsel meestal weggooide. De overgehevelde vloeistof is veel te dun en onbruikbaar. Het is nu de bedoeling dat de vloeistof wordt ingedikt . Dit kan geforceerd door de vloeistof te verwarmen of door de vloeistof, qua oppervlak, in en zo'n groot mogelijke schaal of bak langzaam te laten verdampen. De laatste manier neemt ongeveer een week in beslag, afhankelijk van de omgevingstemperatuur, luchtvochtigheid en luchtcirculatie. Dek de schotels niet af, alleen indien de bakken of schalen in een stoffige ruimte staan. Als de Terra Sig. Naar je mening de juiste dikte heeft, schraap dan met een schone rubbere lomer de bezonken kleideeltjes los en meng de vloeistof met behulp van bijvoorbeeld een garde goed door elkaar. Giet de Terra Sig. over in een emmer die diep genoeg is om met de densiemeter het soortelijk gewicht (s.g.) van de vloeistof te kunnen meten.Is de vloeistof nog een telaag s.g. laat dit nog wat langer indikken. Heeft de vloeistof een te hoog s.g. dan kan men er nog wat water aan toevoegen. Als men wil dan kan men de Terra Sig. geheel opdrogen en bewaren totdat men het nodig heeft. Meng het vroegtijdig met een hoeveelheid water om de juiste s.g. te verkrijgen. (S.g. = 1.2 of desnoods een beetje hoger, 1.25). Pitelka geeft aan dat hij de Terra Sig. op kurkdroge klei-voorwerpen aanbrengtI. Hij krijgt de beste resultaten op klei gemeng met fijne chamotte. Hij gebruikt een brede zachte borstel en brengt de Terra Sig. aan door simpelweg laag naar laag erop te smeren totdat er een dekkend laagje op het voorwerp zit. Zodra hij de gewenste dekking heeft gerealiseerd en de oppervlakte is weer wat opgedroogd begint hij deze te polijsten met een flanelle doek of een stuk van een oud T-shirt. Vergeet bij het laatste niet de knopen en naden te verwijderen!. Op deze manier krijgt hij in een keer een glanzend oppervlak. De hoeveelheid Terra Sig die men aanbrengt is afhankelijk van dekkend men dit op wil brengen. Het is mogelijk om een zeer glanzend en bijna transparante laag te verkrijgen. Hoe fijner structuur van de Terra Sig. deeltjes des te hoger de glans en de transparantie. De schrijver smeert bij grotere vormen er een laagje reusel (vet) op om te snelle uitdroging te voorkomen. Is men eenmaal met polijsten begonnen dan dient men in een bewerking de hele vorm af te werken anders kan men helemaal van voren af aan beginnen. En dient zich te realiseren dat men bij het maken van Terra Sig. een grote hoeveelheid klei nodig heeft, maar het resultaat mag dan ook gezien worden! Om ongeveer 3,785 ltr rood bakkende Terra Sig. te verkrijgen heeft men 0,4536Kg x 50 = 22,68 Kg roodbakkende klei nodig. Witte Ballclay is van nature al veel fijner van samenstelling dus zal het bij een zelfde hoeveelheid een hogere opbrengst geven.

Vince Pitelka stookt zijn Terra Sig. objecten maximaal op tot cone ^02 = ± 1080 °C.

Hij gebruikt eveneens zeer dunne lagen op bisquit-waar met goed resultaat, maar nooit met dezelfde glans als Terra Sig. opgebracht op kurkdroge ongebakken voorwerpen. Als Terra Sig. op lederharde voorwerpen wordt opgebracht lijkt z'n glans te verliezen bij het drogen. Bij cone ^04 = 1020 °C geeft Terra Sig van rode klei een heldere steenrode kleur en Ballclay geeft bij die temperatuur een puur witte kleur.
De rode klei heeft een grotere dichtheid en geeft bij smoorstook een mooi bruin tot zwarte kleur. De Ballclay Terra Sig. geeft in een smoorstook of een RAKU-reductiestook een gitzwarte kleur. Bij hoge tempersturen neemt de glans van rode Terra Sig. wat af, in tegenstelling tot het stoken bij wat lagere tempersturen (1020 - 1080 °C). Terra Sig. van BallClay geeft bij hoge stooktempersturen een witte satijne oppervlakte, zeker niet glanzend. Bij hoge baktempersturen veranderd de rode Terra sig. in een glazuur. Terra Sig., gemaakt van rode steengoedklei, geven bij hoge tempersturen een prima resultaat. Kleisoorten met en hoog kaolin gehalte en vuurvaste kleisoorten geven nauwelijks een bevredigend resultaat vanwege ondermeer hun grove structuur.

De auteur geeft aan het liefst te werken met pure clay voor het maken van Tera Sig. omdat deze altijd de beste glanzende resultaten geven

Natuurlijk willen anderen meer kleuren willen gebruiken, maar zonder kogelmolen zal de glans beduidend minder zijn. Sommige oxides en Stains leveren, ondanks de wat mindere glans, nog best goede reultaten op.

URL of this page is file:///C:/WEBSHARE/WWWROOT/Digitalfire/education/glaze/terasig.htm -- Revised: 01/19/00
Copyright 1997 Author: Vince Pitelka at vpitelka@DeKalb.net

Vertaald door Joseph van den Enden, met toestemming van de auteur. Maart 2001

Noot

Soda ash = natriumcarbonaat ( gecalcineerde soda ) Na₂CO₃ mw 106

Sodium Silicate = natriumsilicaat (waterglas ) Na₂SiO₃ ( of Na₂O.SiO₂)mw 122,1

Dit zijn deflocculanten die o.a. in gietklei recepten gebruikt worden.

Deflocculanten zijn stoffen die "ontvlokken", populair gezegd het tegengestelde van klonteren. Resultaat is een lagere viscositeit (dunner vloeibaar) zonder dat extra water is toegevoegd.

Commerciële deflocculanten zijn bekend onder namen als Dolapix, Dolaflux, Giessfix e.d. ( zie cursus Rheologie van Hein Severeijns)

Het proces van een terra sigillata maken met behulp van een commerciële deflocculant staat beschreven in één van de techniek bladen van het EKWC

(Rob Muylaert, mei 2001)